آب انبار شش بادگیری



برای شهرهای كویری همچون یزد ارزش آب بیش از هر جای دیگر احساس می شود. در این شهر بیش از 75 آب انبار وجود دارد که یکی از معروف ترین آنها آب انبار شش بادگیر است. این آب انبار دارای شش بادگیر می باشد و 180 سال پیش در دوره قاجاره ساخته شده است. از ویژگیهای مهم این اثر تاریخی دو دهانه بودن این آب انبار است. این آب انبار دارای تزئینات مقرنس كاری بوده و دارای 55 پله ورودی در قسمت جنوبی است.


باغ دولت آباد



باغ دولت آباد یكی از باغهای معروف ایرانی است كه در زمان محمد تقی خان (دوره زندیه) طراحی و ساخته شده. این باغ از قناتی به همین نام مشروب می شود و جریان آب در باغ، استخوان بندی طراحی آنرا تشكیل می دهد. جالبترین بنای مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشكیل می دهد كه تلفیق جریان آب و هوا به زیباترین شكل صورت گرفته است. بادگیر باغ دولت آباد با 33 متر بلندی از سطح زمین شاهكار مهندسی و نشانه نبوغ معماران یزدی است.


مجموعه حمام و بازار خان



قدمت حمام خان یا "گرمخانه نور" به سال 1212 ه. ق. برمیگردد که در تاریخ 1242 ه. ق. مورد تجدید بنا و تزئینات قرار گرفته است. تزئینات حمام خان بسیار ساده بوده بطوریكه مهمترین تزئین آن نقاشیهای بخش شاه نشین می باشد. مساحت حمام 1170 متر مربع و زیر بنای آن 900 متر مربع می باشد. ساخت بازار خان به زمان ناصرالدین شاه قاجار بر میگردد. ساختار متفاوت موجود در آن حكایت از ساخت تدریجی این بازار دارد.


آتشکده زرتشتیان



آتشکده زرتشتیان در خیابان آیت الله كاشانی واقع گردیده و شامل ساختمان و باغ زیبایی است كه در قرن اخیر ساخته شده است. در این محل آتش مقدس كه برای زرتشتیان محترم می باشد نگهداری و از آن مراقبت می شود. ساختمان اصلی در وسط حیاط قرار دارد و آنرا درختانی همیشه سبز احاطه كرده اند. حوضی مدور و بزرگ در محور ورودی بنا به آن زیبایی خاصی بخشیده است.


دخمه زرتشتیان



دخمه زرتشتیان در انتهای جنوبی شهر یزد در حوالی منطقه صفائیه در بالای تپه ای نسبتا مرتفع قرار دارد. در این محل دو دخمه وجود دارد كه یكی قدیمی تر بنام هانجكی هاتریا (زرتشتی هندی الاصل) و دیگری كه جدیدتر می باشد به نام گلستان معروف است. در وسط این دو دخمه چاله ای سنگی وجود دارد كه زرتشتیان مردگان خود را در آن قرار می داده اند. دخمه گلستان دارای قطر 25 متر و ارتفاع دیوار از سطح تپه 6 متر است و دخمه هانجكی دارای قطر 15 متر می باشد.


مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر یا مدرسه ضيائيه)



این ساختمان مشهور به زندان اسكندر می باشد و متعلق به قرن 631 ه. ق. بوده و بانی آن شرف الدین علی رضی است. این مدرسه در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام قرار دارد. در حیاط این مدرسه چاهی با قطر حدود 2 متر وجود دارد که به فضایی سرداب مانند با عمق حدود 5 متر منتهی می شود. کف سرداب حوضی قدیمی وجود دارد که از جمله آثار به جای مانده از بنای اولیه ساختمان است.


خانه لاریها



این خانه در سال 1286 ه. ق. ساخته شده و مالك آن حاج محمد ابراهیم لاری بوده است. از این مکان سابقا به عنوان خانقاه نعمت اللهی استفاده می شده است. مساحت آن حدود 1700 متر و زیر بنائی معادل 1200 متر مربع را داراست. درها، پنجره ها، ارسی ها و اتاقهای آئینه كاری و نقاشی شده آن یكی از نمونه های زیبا و عالی خانه های اعیانی قرن سیزدهم است.


خانه ملک التجار



این خانه نمونه در حدود یكصد و بیست سال قبل در یكی از بازارهای مهم شهر ساخته شده و متعلق به ملك التجار بوده است. مدخل خانه به اسلوب روزگار خود دارای كوچه ای دراز و باریك و با دیوارهای بسیار بلند است. نقاشی اتاقهای این خانه، كار یك نقاش شیرازی است كه از حیث اسلوب كاملا با نقاشی های عمارت نارنجستان شیراز همسان است. این خانه در حال حاضر تبدیل به مهمانسرای سنتی به نام مهمانسرای سنتی ملک التجار (هتل سنتی ملک التجار) شده است.


بقعه دوازده امام



این بقعه مشتمل بر دوازده گنبد منفرد در سال 429 ه. ق. به دستور ابو سعید و ابو یعقوب از امرای علاء الدوله فرامرز ساخته شد. در این بقعه كتیبه ای به خط كوفی بالای سردر كه در حاشیه ای از نقوش گُل و بوته قرار دارد و سنگ قبر فخرالدین اسفنجردی از مشایخ بزرگ قرن هشتم كه در محراب نصب است توجه بینندگان را به خود جلب می كند.


بقعه سید رکن الدین



این بنا در سال 725 ه. ق. بنا نهاده شده و محل دفن سید ركن الدین محمد قاضی می باشد. این بنا دارای گنبد، گچ بری های خطوط اسلیمی داخل ایوان بلند و مقرنس های چهار گوشه بنا و محراب بلند می باشد. در داخل بقعه آثار تزئینات آجر كاری و خطوط كوفی و نستعلیق بر دیوارها و حتی در قسمت سقف كه با آب رنگ نقاشی شده است به چشم می خورد.


مسجد ریگ



این مسجد كه كاروانسرایی مخروبه بوده، توسط امیر معین الدین اشرف بنا گردید. منار گلی مزین به كاشی با خطوط و نقوش هندسی، قفسه ای چوبی در بالای منار، كتیبه خط ثلث بر كاشی معرق در سه طرف سردر، در كنده كاری دو لنگه ای، كاشی های شش ضلعی فیروزه ای و آبی با حاشیه های سیاه و سفید مرسوم قرن نهم هجری در بدنه محراب و طاق نمای محراب با گچ كاری مقرنس از ویژگی های مهم این مسجد به شمار می رود.


مجموعه امیر چخماق



امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاكم یزد با همكاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تكیه، میدان، حمام، كاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهاده است. سنگ نصب شده در كریاس مسجد به طرف میدان، شبكه های ظریف از كاشی های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس كاری و… این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است.


مسجد جامع کبیر یزد



مسجد جامع یزد یكی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بویه در قرن ششم هجری قمری می دانند، ولی مسجد كنونی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است. از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان قدرت و استواری كاشیكاری های نفیس و جالب و سردر بلند آن اشاره کرد.

آبان به نام آب و فرشته آب است. اين فرشته به نام «برزيزد» نيز خوانده مى شود. در اوستا «اپم نپات» و در پهلوى «آبان» گفته مى شود. آب جمع باران است. در اوستا و پهلوى «آپ» و در سانسکريت «آپه» و در فرس هخامنشى «آپى» است. اين عنصر مانند عناصر اصلى (آتش، خاک، هوا) در آيين مقدس است و آلودن آن گناه است و براى هر يک از آنها فرشته مخصوصى تعيين شده است. 

• جشن و يسنه 

واژه جشن از کلمه «يسنه» اوستايى آمده و اين کلمه نيز از ريشه اوستايى مشتق شده که به معناى ستايش کردن است. بنابراين معنى واژه جشن، ستايش و پرستش است.در جشن هاى ايران باستان هميشه شادى و تفريح، با ستايش اهورا مزدا و آفرين و نيايش همراه بود. به اين معنى که پيش از آغاز برنامه اصلى جشن، با حضور شرکت کنندگان سرودهايى از اوستا و دعاى آفرينامه خوانده مى شده، سپس برنامه اصلى جشن آغاز مى گرديده. جشن هاى ايران باستان به سه دسته تقسيم مى شوند: جشن هاى ساليانه يا گهنبارها، جشن هاى ماهيانه و جشن هاى متفرقه. 
جشن ها يادگارهاى درخشان پدران بيدار دل ما هستند که متاسفانه در طول تاريخ بسيارى از آنها به علت جبر زمان و تعصبات بسيار، از بين رفته و هم اکنون از آنها نمونه هايى بسيار اندک در جامعه ايرانى به چشم مى خورند. ولى اين نمونه اندک، نشانه هايى بس بزرگ هستند از انديشه بلند و طبع ظريف ايرانى، طبعى که خداوند به اين قوم ارزانى داشته است. 
هدف از برگزارى جشن ها در ايران باستان ستايش پروردگار، گردهمايى مردم، سرور و شادمانى، داد و دهش و بخشش به بينوايان و زيردستان بوده است. 

• آب مقدس 

روز دهم آبان در تقويم زرتشتى به نام «آبان» است و اکنون در گاهشمارى جديد اين روز، ۶ روز به عقب آمده و ۴ آبان شده است. دليل اين تفاوت اين است که در گاهشمارى قديم، همه ماه هاى سال ۳۰ روز بودند و حالا که شش ماه نخست سال ۳۱ روزه است، اين روزها تغيير مى کنند. 

هرودوت مى گويد: «ايرانيان در آب ادرار نمى کنند، آب دهان نمى اندازند و در آب روان دست نمى شويند.» 
استرابون مى گويد: «ايرانيان در آب جارى خود را شست وشو نمى دهند، زمانى که ايرانيان به درياچه يا رود يا چشمه اى مى رسند، گودال هاى بزرگ کنده و قربانى در کنار آن مى کشند و سخت پرواى آن دارند که هرگز خون به آب نياميزد، چون اين کار سبب آلودگى آب خواهد شد.» و در جايى ديگر مى گويد: «در آن (آب) لاشه و مردار نمى اندازند و عموماً آنچه ناپاکى است در آن نمى ريزند.» کريستين سن نيز مى گويد: «ايرانيان احترام آب را بيش از هر چيز واجب مى شمرند.» 

در جشن آبانگان، پارسيان به ويژه زنان در کنار رود، دريا و يا چشمه، فرشته آب را نيايش مى کنند. آبى را که اوصاف سه گانه اش (رنگ، بو و مزه) تغيير مى يافت، براى آشاميدن و شست وشو به کار نمى بردند. 

بيرونى در آثار الباقيه در مورد جشن آبانگان چنين مى نويسد: «آبان روز، روز دهم آبان است و آن عيدى است که به واسطه توافق دو اسم، آبانگان مى گويند. در اين روز «زو» پسر تهماسب از سلسله پيشداديان به پادشاهى رسيد و مردم را به کندن نهرها و تعمير آنها امر کرد و در اين روز به کشورهاى هفتگانه خبر رسيد که فريدون، بيوراسب (ضحاک) را اسير کرد و خود به پادشاهى رسيده و به مردم دستور داده است که خانه و زندگى خود را مالک شوند.» 

همچنين درباره پيدايش جشن آبانگان روايت است که در پى جنگ هاى طولانى بين ايران و توران، افراسياب تورانى دستور داد تا کاريزها و نهرها را ويران کنند. پس از پايان جنگ پسر تهماسب که «زو» نام داشت دستور داد تا کاريزها و نهرها را لايروبى کنند و پس از لايروبى، آب در کاريزها روان گرديد. ايرانيان آمدن آب را جشن گرفتند. در روايت ديگرى آمده است که پس از هشت سال خشکسالى، در ماه آبان باران آغاز به باريدن کرد و از آن زمان جشن آبانگان پديد آمد. 

زرتشتيان در اين روز همانند ساير جشن ها به آدريان ها مى روند و پس از آن به کنار جوى ها و نهرها مى روند و با خواندن اوستاى آبزور (بخشى از اوستا) که توسط موبد خوانده مى شود، اهورا مزدا را ستايش کرده و درخواست فراوانى آب و نگهدارى آن را مى نمايند و پس از آن به شادى مى پردازند. 

در اوستا «آبان» فرشته اى است که به عنوان فرزند آب ها معرفى شده است. اين اوست که آب ها را پخش مى کند (يشت ،۸ بند ۳۴) او نيرومند و بلند قامت است و داراى اسب تندرو. او مانند هرمزد مهر، لقب اهوره (= سرور) دارد و مانند امشاسپندان درخشان است. در وداها نام او به صورت «اپام نپات» ظاهر مى شود که خداى آب ها است. 

در فقره يک و دو، گرده ،۸ هفتمين يشت بزرگ مى گويد: «به سرچشمه آب درود مى فرستيم، به گذرهاى آب درود مى فرستيم، به کوه هايى که از بالاى آنها آب جارى است درود مى فرستيم، به درياچه ها و استخرها درود مى فرستيم.» 

در يسنا ۶۵ فقره ،۱۰ اهورا مزدا به پيامبرش مى گويد: «نخست به آب روى آور و حاجت خويش را از آن بخواه.» احترام به آب امروز نيز در کشور کم آب ما مشهود است. در ميان مردم مايع روشنى است و اگر ناخواسته آبى به روى کسى پاشيده شود، مى گويند آب روشنايى است يا اين که پشت سر مسافر آب مى پاشند تا سفرش بى خطر انجام گيرد و زود بازگردد و اين اعتقاد که آب ناخواسته و يا نطلبيده، مراد است همه نشان از احترام و ارزشى است که مردم ايران نسبت به اين مايع حيات بخش قائل هستند. در اينجا، چون صحبت از آب و عظمت آن آمد، بهتر است اناهيتا ايزدبانوى آب ها نيز معرفى شود. 

• آناهيتا 

ناهيد، اناهيد (اردويسور اناهيتا) ايزدبانوى با شخصيتى بسيار برجسته است که قدمت ستايش او به قبل از زرتشت مى رسد. «اردوى» به معناى رطوبت که در دو بخش «آن» که حرف نفى است و «هيت» به معناى آلوده و ناپاک، به مفهوم آب هاى پاک و نيرومند معرفى مى شود. اين ايزدبانو در کتيبه اردشير دوم هخامنشى و در بسيارى از سنت ها، به صورت خلاصه شده «آناهيتا» در مى آيد و در اواخر دوره هخامنشى در کتيبه هاى پادشاهان اردشير دوم و سوم در کنار هرمزد و مهر، ذکر مى شود. بنابراين پدر و مادر آب ها مى شود و از اپم پنات پيشى مى گيرد. 

اناهيتا در آبان شيت اوستا، زنى است جوان، خوش اندام، بلند بالا، زيبا چهره با بازوانى سپيد و اندامى برازنده، کمربند تنگ به ميان بسته، به جواهر آراسته با طوقى زرين برگردن و گوشواره چهارگوش در گوش، کفش هايى درخشان به پا، با بالا پوشى زرين و پرچين. اين ايزدبانو با صفات نيرومندى، زيبايى و خردمندى به صورت الهه عشق و بارورى در مى آيد، زيرا چشمه حيات از وجود او مى جوشد و بدين گونه «مادر خدا» نيز مى شود و همتاى ايرانى آفروديت (الهه عشق و زيبايى در يونان) و ايشتر (الهه بابلى) به شمار مى آيد. اناهيتا گردونه اى دارد با ۴ اسب سفيد. اسب هاى گردونه او ايزد ابر، باران، برف و تگرگ هستند. او در بلندترين طبقه آسمان جاى گزيده است. او نطفه مردان را پاک مى کند و زهدان زنان را براى زايش آماده مى کند. او خداى محبوبى بود که بسيارى را به خود جلب کرد و امروز هم در هندوستان پيروانى دارد. 

• قسمت هايى از اردويسور نيايش يا آبزور 

درود و ستايش و توانايى و زور و آفرين باد به اهورا مزداى فروغمند با شکوه و به امشاسپندان، به آب هاى خوب مزدا داده، به آب اردويسور اناهيتاى پاک، به همه آب هاى مزدا داده، به همه گياهان مزدا داده، به همه ستودگان مادى و مينوى و به فروهرهاى پاکان و راستان که پيروز و پرتوان هستند. 

مى ستايم آب اردويسور اناهيتا را که در همه جا گسترده است و تندرستى بخش است و بدانديشان را دشمن است و اهورايى کيش است و در خور ستايش و نيايش در جهان مادى. آن پاکى که جان افزاست، پاکى که فزاينده گله و رمه است، پاکى که گيتى افزاست، پاکى که خواسته افزاست. 
اردويسور اناهيتا که داراى هزارها درياچه و هزارها نهر است که هر يک از اين درياچه و نهرها به اندازه چهل روز راه هست براى کسى که با اسب راهوارى براند. 

آب ما، از آن بدانديش نيست، از آن بدگو نيست، از آن بدکردار نيست، از آن بدبين نيست، از آن کسى که دوست را بيازارد نيست، از آن کسى که همراهان را بيازارد نيست، از آن کسى که کارکن را بيازارد نيست، از آن کسى که خويشان را بيازارد نيست. 

اى آب ستوده، به من بزرگ ترين دارش ها (نعمت ها)، تن درست و اندام درست ارزانى دار. اى آب ستوده، به من خواسته فراوان ببخش، گله و رمه گوناگون و فرزندان دلير همان گونه که پيش از من به کسانى که از تو خواستند، بخشيدى. 

با آرزوى اين که تمامى ما ايرانيان، گذشته خود را بشناسيم و تا جايى که توان داريم جشن هاى کهن خود را زنده کنيم و به احترام آب هاى تمام دنيا که پاک است و پاک کننده، به آن ارج نهيم و در حفاظت و پاک نگه داشتن آن بکوشيم. 

ما واسه صداهای کاملا مشابه، حروف مختلف داریم

واسه این صدا ۲ تا حرف داریم: ت، ط
واسه این ۲ تا: هـ، ح
واسه این ۲ تا: ق، غ

واسه این ۲ تا: ء، ع
واسه این ۳ تا: ث، س، ص
و واسه این ۴ تا: ز، ذ، ض، ظ
این یعنی:
«شیشه» رو نمی‌شه غلط نوشت
«دوغ» رو می‌شه ۱ جور غلط نوشت
«غلط» رو می‌شه ۳ جور غلط نوشت
«دست» رو می‌شه ۵ جور غلط نوشت
«اینترنت» رو می‌شه ۷ جور غلط نوشت
«سزاوار» رو می‌شه ۱۱ جور غلط نوشت
«زلزله» رو می‌شه ۱۵ جور غلط نوشت
«ستیز» رو می‌شه ۲۳ جور غلط نوشت
«احتذار» رو می‌شه ۳۱ جور غلط نوشت
«استحقاق» رو می‌شه ۹۵ جور غلط نوشت
و «اهتزاز» رو می‌شه ۱۲۷ جور غلط نوشت!

واغئن چتوری شد که ماحا طونصطیم دیکطه یاد بگیریم!

با تشکر از ز.ابراهیمی که ادامه لهجه کلاغ ها رو لطف کردن

قارقار نيشابوري:

قارقار ا‍ِ

قارقار مشهدي:

قارقار دداش

قارقار ژاپني:

قارچينگ قارچونگ

قارقار روسي:

قاروف قاروف